Stopa procentowa to pojęcie, z którym zetknął się przynajmniej raz chyba każdy – nie tylko przedsiębiorcy, ale również osoby prywatne, które nieraz mają do czynienia z różnego typu, mniejszymi, bądź większymi kredytami. Właśnie z kredytami stopy procentowe mają wspólnego najwięcej. Czym są, do czego służą i co jeszcze należy wiedzieć o stopach procentowych?
Co to jest stopa procentowa?
Wiele osób intuicyjnie wie, czym są stopy procentowe, łącząc je w swoich myślach z oprocentowaniem kredytu. Jest to jak najbardziej słuszne, jednak nie do końca tłumaczy, czym stopy procentowe właściwie są. W najprostszej definicji, stopa procentowa jest kosztem, który związany jest z uzyskaniem kapitału. Niewiele to nam jednak w dalszym ciągu mówi, więc warto sięgnąć do definicji nieco bardziej rozbudowanej. Stopa procentowa jest to kwota, jaka przysługuje posiadaczowi kapitału (może to być na przykład bank, ale również inwestor, państwo itd.), kiedy decyduje się udostępnić komuś ten kapitał – na przykład osobie prywatnej, albo przedsiębiorstwu. Z kolei efektywna stopa procentowa to faktyczna wartość stopy, po uwzględnieniu wszystkich kosztów. Na wielkość stóp procentowych wpływa przede wszystkim rynek – dlatego mogą być one rozumiane jako po prostu opłata za udzielenie pożyczki. Jednak w dużej mierze rolę gra tu jeszcze państwo.
Do czego służą stopy procentowe?
Stopy procentowe są więc jednym z podstawowych narzędzi, dzięki którym banki i prywatni inwestorzy osiągają zysk. Jednak należy pamiętać, że jest to również narzędzie, dzięki któremu państwo uzyskuje realny i bardzo duży wpływ na gospodarkę. Jeżeli bank centralny (w polskich warunkach jest to oczywiście NBP) zmniejsza, lub zwiększa stopy procentowe, tym samym zmieniając warunki, na jakich udostępnia kapitał bankom prywatnym, to wpływa to również na oprocentowanie kredytów. Większa ich dostępność wpływa zazwyczaj dodatnio na gospodarkę. Jeżeli jednak jest zbyt duża, to może być to drogą do powstania tak zwanej bańki kredytowej, czyli patologicznego mechanizmu, który po załamaniu się ma destrukcyjny wpływ na gospodarkę.
Co jeszcze trzeba koniecznie o nich wiedzieć?
Bardzo często słyszy się opinię, że dążenie przez państwo do jak najskuteczniejszego obniżenia stóp procentowych jest działaniem długofalowo korzystnym, które wpływa na pobudzenie gospodarki. Przykłady z ostatnich dekad pokazały jednak, że może również wpływać przede wszystkim na wyłącznie zwiększenie konsumpcji. Taka sytuacja w dłuższych okresach czasu powoduje raczej stagnację i zmniejszenie prężności lokalnych rynków, niż przynosi pozytywne efekty.
Nominalna stopa procentowa – czym różni się od realnej?
Stopa procentowa to wyznacznik kosztu kredytu albo zwrotu z oszczędności. Oprocentowanie kredytu bankowego wskazuje ile zapłaci się za ten kredyt. W sytuacji kiedy w banku odkłada się oszczędności, oprocentowanie wskazuje ile się na nich zarobi. Ekonomiści rozróżniają jednak nominalną oraz realną stopę procentową. Czym się one różnią? Otóż stopa nominalna to ustalone oprocentowanie umowne. Od niego zależy to ile zapłacą kredytobiorcy i ile zarobią oszczędzający. To na podstawie stopy nominalnej właściciele nieruchomości spłacają kredyty hipoteczne, a posiadaczom lokat wypłaca się należne im odsetki. Dla obu tych grup istotna będzie jednak nie tylko kwota nominalna, ale również to ile będzie można kupić za nią dóbr (siła nabywcza pieniądza). Z upływem czasu siła ta zazwyczaj maleje, gdyż ceny za dobra rosną w następstwie inflacji. Tutaj zaś pojawia się realna stopa procentowa kredytu albo lokaty. Oblicza się ją odejmując stopę inflacji (która jest miarą spadku siły nabywczej) od nominalnej stopy procentowej.
Efektywna stopa procentowa
Jest to stopa procentowa, która uwzględnia całościowy koszt kapitału przy odsetkach płaconych albo rzeczywisty przychód z kapitału przy odsetkach otrzymywanych. Przy obliczaniu efektywnej stopy procentowej uwzględnia się:
- efekt kapitalizacji odsetek,
- wszelkie opłaty związane z danym produktem,
- metodologię spłaty kapitału i naliczania odsetek (np. od malejącego lub stałego kapitału).
Efektywna roczna stopa procentowa to inaczej stopa oprocentowania rocznego równoważna danej stopie oprocentowania składowego. Jest ona zależna od nominalnej stopy procentowej i okresów w których dokonuje się kapitalizacja odsetek (czyli od częstotliwości kapitalizacji).
Procentowa stopa efektywna będzie tym większa, im częściej kapitalizuje się odsetki. Największa będzie zaś przy kapitalizacji ciągłej.
Dzięki efektywnej rocznej stopie procentowej można określić to, która z możliwych do wyboru lokat przyniesie większy, a która mniejszy zysk.
